'Fiscaal recht is meer dan techniek – het is een verhaal over samenleving, keuzes en rechtvaardigheid'

Interview met Filip Debelva en Niels Bammens over hun nieuwe handboek Fiscaal Recht

Met het nieuwe handboek Fiscaal Recht bieden prof. dr. Filip Debelva en prof. dr. Niels Bammens (KU Leuven) een toegankelijke, maar grondige introductie in de wereld van de fiscaliteit. Dit boek, dat dienst doet als cursusmateriaal in de bacheloropleidingen rechten en economie, focust niet op technische details, maar op de onderliggende principes, de maatschappelijke context en het waarom van belastingheffing.

In dit interview vertellen de auteurs over hun drijfveren, de keuzes die ze maakten bij het schrijven, en waarom fiscaal recht volgens hen zoveel meer is dan een puur technisch vak. Ze delen hun visie op het belang van fiscale principes, de rol van het vak binnen de opleiding en geven tot slot een waardevolle boodschap mee aan studenten en jonge professionals: fiscale regels zijn belangrijk, maar nooit los te zien van de bredere context waarin ze ontstaan  

 Wat was de belangrijkste drijfveer om Fiscaal Recht te schrijven?

We wilden een boek schrijven dat het fiscaal recht tot leven brengt, niet alleen als een technische opsomming van regels en structuren, maar als een dynamisch verhaal met wortels in de geschiedenis, de politiek en de economie. Onze ambitie was om het vakgebied te tonen zoals wij het zelf beleven: als een intellectueel uitdagend terrein, waar juridische precisie hand in hand gaat met maatschappelijke relevantie. Met dit boek willen we de lezer meenemen in die bredere wereld achter de fiscale regels: van het waarom achter belastingheffing tot de impact ervan op beleid en samenleving.

De focus ligt op algemene principes in plaats van technische details. Waarom hebben jullie voor deze benadering gekozen?

Fiscaal recht wordt al te vaak weggezet als een puur technisch vak, vol cijfers, berekeningen en ingewikkelde constructies. Maar dat beeld doet het vakgebied tekort. In onze ervaring – zowel in de praktijk als in het onderzoek – zijn het juist de algemene principes die richting geven wanneer de regels complex, onduidelijk of onvolledig zijn. Door te vertrekken van die principes kunnen we fiscale vraagstukken beter doorgronden en ook met een kritische blik kijken naar de regels zoals ze vandaag gelden.

Wat was de grootste uitdaging bij het schrijven van het boek?

Fiscaal recht is bij uitstek een vak voor specialisten, met zijn eigen jargon en verfijnde technische nuances. De grootste uitdaging bestond erin om dat complexe materiaal helder en toegankelijk te brengen, zonder aan intellectuele diepgang in te boeten. We wilden een boek schrijven dat zowel studenten als gevorderde lezers aanspreekt. Kort gesteld: een werk dat inzicht geeft zonder te vervallen in oppervlakkigheid.

Dit boek wordt gebruikt als cursusmateriaal aan de KU Leuven. Hoe zien jullie de rol van het boek binnen de opleiding?

We hebben het boek geschreven met het oog op de bacheloropleiding in zowel de rechtenopleidingen als economische opleidingen, als een eerste kennismaking met het fiscaal recht. Het moet studenten niet alleen wegwijs maken in de basisbegrippen en fundamentele principes, maar hen ook prikkelen om verder te denken: waarom worden belastingen geheven, hoe werkt het systeem écht, en waar knelt het soms? We hopen dat het boek nieuwsgierigheid opwekt en tegelijk een stevig fundament legt voor de latere mastervakken, zoals inkomstenbelastingen, btw en internationale fiscaliteit.

Wat fascineert jullie persoonlijk het meest aan fiscaliteit?

Fiscaal recht bevindt zich op het kruispunt van recht, economie en samenleving. Wat mij persoonlijk het meest boeit, is hoe een abstract systeem van regels en principes diep ingrijpt in het dagelijks leven: in hoe we werken, investeren, consumeren en verdelen. Belastingen zijn overal en ze raken aan fundamentele vragen van rechtvaardigheid, en ze vereisen politieke keuzes. Wat fiscaal recht voor mij extra fascinerend maakt, is dat het voortdurend in beweging is. Het moet zich voortdurend aanpassen aan economische en maatschappelijke evoluties. Dat onderscheidt fiscaliteit van meer klassieke rechtstakken. Het vereist een specifieke, vaak interdisciplinaire blik en precies dat maakt het zo uitdagend en verrijkend.

Als jullie één advies mogen geven aan studenten of jonge professionals die zich willen verdiepen in fiscaliteit, wat zou dat zijn?

Door de technische aard van fiscale regels bestaat het risico dat je enkel aandacht hebt voor de details en bijzonderheden, en op die manier de ruimere context uit het oog verliest. Een goed begrip van die regels vereist nochtans dat ze steeds in het licht van die context gelezen worden, ongeacht of je als onderzoeker een fundamenteel, academisch probleem behandelt of als adviseur een technische vraag van een cliënt moet beantwoorden. Fiscale regels zijn immers ingebed in ruimere rechtsdomeinen (zoals het publiekrecht en het internationaal recht) die elk hun eigen logica en vereisten hebben, en bovendien ontstaan fiscale regels niet in een vacuüm, maar als reactie op maatschappelijke (economische en/of politieke) evoluties. Die aspecten zijn minstens even belangrijk als de technische inhoud van de regels. Het belangrijkste advies lijkt me dan ook dat een technische beheersing van de fiscale regels noodzakelijk, maar onvoldoende is om een goede fiscalist te zijn.